FRAGMENTI GRUPE DOPLGENGER

Text

 

Nikola Dedić

FRAGMENTI GRUPE DOPLGENGER

 

Doplgenger je umetnički duo čiji rad počiva na obradi i vizuelnoj „analizi“ medijskih fragmenata kao ideoloških simptoma. U svom radu Doplgenger se nadovezuju na tradiciju kritičkog i politički angažovanog filma, odnosno praksu materijalističkog preispitivanja masmedijskih fenomena. Osnova njihovog metoda jeste „oneobičavanje“ medijske slike kroz postupak fragmentacije i usporene projekcije; putem ovakvog metoda Doplgenger dolaze do rada sa ratnim i postratnim traumama na prostorima nekadašnje Jugoslavije, odnosno do ideoloških, političkih i moralnih identifikacija njenog raspada. Autori postavljaju pitanja o mehanizmima putem kojih su mediji i društvene institucije jugoslovenskog i postjugoslovenskih društava uticale na raspad nekadašnje države. Zahvaljujući postupku „oneobičavanja“ nađenih, odnosno (metodom vizuelnog redimejda) preuzetih medijskih fragmenata, video radovi grupe Doplgenger funkcionišu kao umetnička praksa političkog i etičkog (samo)spoznavanja. Do spoznajnog efekta svoje umetnosti Doplgenger dolaze u domenu ideološkog, istorijskog i ličnog tretmana medijske slike.

Reći da rade sa ideološkim identifikacijama medijskih slika znači da se Doplgenger nadovezuju na kritičke i materijalističke postavke koje su razrađene u marksističkoj i poststrukturalističkoj analizi filma a čije su temelje udarili još šezdesetih godina autori oko časopisa Cahiers du Cinéma: pojam ideologije je ovde korišćen ne toliko u klasičnom Marksovom smislu (ideologija kao oblik „lažne svesti“) već pre na način na koji ovaj pojam tumači Altiser– kao sistem reprezentacija u koje subjekt biva interpeliran. U tom smislu, film kao sistem prikazivanja koji naturalizuje stvarnost jeste proizvod ne neutralnih i „prirodno“ uslovljenih procesa gledanja, odnosno kopiranja stvarnosti već procesa društvene preraspodele moći. Ideologija time od individua proizvodi subjekte – ideološki aparati poput filma ili u slučaju Doplgengera – televizije rade na tome da utemelje i obezbede „naturalizovani“ sistem slika koji vodi neprepoznavanju svoje pozicije unutar društvene strukture od strane subjekata. Doplgenger postupkom „oneobičavanja“ medijskih slika ukazuju na ideološku uslovljenost naših subjektivnih pozicija unutar medijski generisane društvene strukture, odnosno – medijski format televizijske slike tretiraju kao oblik ideološkog aparata (videti fragment posvećene Gazimestanu, na primer). Drugim rečima, radovi Doplgengera nam omogućavaju da „vidimo“ (nous donner à voir, kako piše Altiser), “opazimo”, “osetimo” rad medijske ideologije.

Reći da Doplgenger rade sa istorijskim identifikacijama znači da retrospektivno preispituju istorijske razloge raspada Jugoslavije i ulogu medijskih slika u ovom raspadu. Svoj postupak Doplgenger suprotstavljaju uobičajenom tumačenju ovog raspada kao oblika svojevrsne totalitarne „regresije“, odnosno iracionalnog povratka „u prirodno stanje“ borbe svih protiv svih. Raspad Jugoslavije nije bio nikakav pad u „prirodno stanje“ već borba za prvobitnu akumulaciju kapitala kao osnove uspostavljanja kapitalističkih oblika proizvodnje: ratovi devedesetih se time ukazuju kao bazično klasni ratovi koji najzad rezultiraju stvaranjem nove, tranzicione buržoazije (videti fragment sastavljen od sekvenci iz serije Bolji život, na primer). Rat nije fenomen odvojen od „logike“ kapitalističke preraspodele društvenog bogatstva, upravo suprotno – rat i nacionalizam su otvorili prostor budućem uspostavljanju neoliberalizma. Iz materijalističke i istorijsko-retrospektivne analize ideoloških aparata kapitalističke države, Doplgenger iznose tezu da je današnja, aktuelna neoliberalna tranzicija omogućena i započeta upravo ratovima devedesetih.

Najzad, reći da rade sa ličnim iskustvom znači da Doplgenger kroz rekonstrukciju subjektivnog sećanja na određenu istorijsku epohu, sećanja u potpunosti oblikovanog konzumacijom medijskih slika (na primer, fragment o Evroviziji kao deo imaginarijuma o odrastanju u poznom socijalizmu) grade, odnosno konstruišu neku vrstu ličnog, skoro intimnog medijskog arhiva. Ovakav arhiv pokreće pitanje odnosa privatnih i javnih emocija, afekata koji proaktivno deluju u procesu osmišljavanja prošlosti kroz autorefleksivnu i kritičku perspektivu, podrivajući time zvanični etno-nacionalni narativ o raspadu nekadašnje države. Doplgengerov arhiv nije zahtev za nekakvom „objektivnošću“ ili političkom, bezinteresnom „neutralnošću“ već težnja za znanjem relevantnim unutar aktuelne društvene realnosti. Doplgenger time iznose tezu po kojoj mi, kao pojedinci nikada nismo izdvojeni od aktuelnih politika sećanja i kolektivno akumuliranih medijskih slika: lično, subjektivno sećanje zavisi od modela (samo)reprezentacije zajednice u sadašnjosti i time je bazično politički uslovljeno.

 

Attribution-NonCommercial-NoDerivs
CC BY-NC-ND

For non-commercial purposes, allows others to distribute and copy the article, and to include in a collective work (such as an anthology), as long as they credit the author(s) and provided they do not alter or modify the article.